Gamedidactiek: het hoe en waarom van spellen in de les – Martijn Koops

Al jaren geeft hij presentaties over de inzet van games in lessen; nu verschijnt zijn boek. Gamedidactiek, een onderwerp waar Martijn Koops, lerarenopleider natuurkunde, enorm door gegrepen is.

Martijn: “Een spel zuigt je naar binnen. Je maakt dingen mee die je niet in woorden stopt, maar die je voelt en beleeft. Zie een spel ook als een veilige omgeving waar je iets kunt proberen. Of een competitie kunt inbouwen. Een spel is intrinsiek vrijwillig: als het moet is het geen spel meer.”

In de medische wereld (oa UMCG) en de luchtvaart (KLM) gebeurt het al jaren volop: gebruikmaken van spellen in het onderwijs. Dat zijn voornamelijk oefen- en simulatie-spellen. En omdat spellen voor veel mensen een grote aantrekkingskracht hebben, lijkt het logisch om ze ook in de les in te zetten. Het idee is dat je altijd leert van een spel, maar de grote vraag is of je leert wat je moet leren. Doet een spel wat een les doet? Heeft het dezelfde (leer)impact? En, zetten we niet al spelelementen in, bijv het geven van punten voor het maken van huiswerk? Hoe kun je activiteiten die je toch al doet in een spelvorm te gieten?

Martijn waarschuwt: je kunt een spel in het onderwijs gebruiken, maar doe dat verstandig. Het werkt zoals het ontwerpen van onderwijs: start met het leerdoel, en ga pas dan ontwikkelen. Ga niet uit van het spel zelf. Martijn onderscheidt verschillende soorten educatieve spellen:

Kennisspellen: zoals adventure spelletjes bijvoorbeeld om een deur te openen. Die werken als een soort overhoring om kennis te toetsen: denk aan woordjes leren.

Begripsspellen: deze spellen vertonen een bepaalde samenhang of laten regels ervaren. Sommige wetten binnen de natuurkunde zijn lastig uit te leggen, maar kun je wél laten ervaren (Koops noemt de 2^e wet van Newton: hoe werkt beweging als er geen wrijving is.) Studenten hebben hiervoor zelf een spel gemaakt, dat getest en er een artikel over geschreven. Door het te spelen, bleken hun leerlingen die wetten een stuk beter te begrijpen.

Oefenspellen. Waarin je een vaardigheden leert zoals blind typen: trucjes die moet oefenen om ze onder de knie te krijgen.

Verkennende spellen. Spelsituaties waarin mensen zichzelf gaan ontdekken of verkennen. Het gaat hierbij vaak om houding, gedragssituaties. Rollen wisselen en reflecteren op het eigen gedrag. Het authentieke gedrag kun je oproepen. En erop focussen. Verkennend, want je verkent je blinde vlekken.

Educatieve toepassingen van spellen is inmiddels een grote hit geworden. Spellen worden steeds toegankelijker: social media zijn een enorme bron van inspiratie hiervoor. Daarin schuilt dus ook het gevaar, niet voor niets liggen er veel spellen in de ramsj omdat er te snel en te makkelijk content op een bestaand spelconcept werd geplakt. Want dat is wat er gebeurt: veel spellen zijn ‘van de achterkant’ vormgegeven, technology driven waar dan achteraf een leerdoel aan wordt gekoppeld. Niet echt met een leerdoel voorop.

Gelukkig zijn er ook voorbeelden van spelen die wel doordacht worden ingezet: Kahoot! en Minecraft Education zijn twee voorbeelden van spellen waar wel over is nagedacht.

Blijf daarnaast gewoon allemaal spelletjes spelen die je leuk vindt. Zonder of met leerdoel.

Het spel dat studenten hebben ontwikkeld vind je, samen met veel andere spellen bedoeld voor onderwijs, op www.learninggames.nl. En hier vind je de site van Martijn. Je leest er ook meer over zijn boek: het verschijnt in januari.